Kolekcja: Cera tłusta, mieszana ,problematyczna

Czemu skóra się przetłuszcza? I dlaczego wciąż walczymy z zaskórnikami?

Każdy z nas przynajmniej raz w życiu doświadczył jakiejś zmiany trądzikowej na twarzy. Zaskórniki, krostki, grudki to charakterystyczne zmiany pojawiające się w przebiegu trądziku pospolitego. Czasami sporadyczne - po zjedzeniu czekolady lub przed miesiączką, a czasem towarzyszące naszej skórze przez wiele lat. Przez długi czas trądzik był bagatelizowany przez wiele osób, traktowany jak oczywisty element dojrzewania. Niestety, ogrom badań  klinicznych wskazuje na negatywny wpływ przewlekłego trądziku na samoocenę i samopoczucie, dlatego - mimo że dotyka około 75-95% nastolatków - nie można lekceważyć tej zapalnej choroby skóry.

Podłoże powstawania trądziku pospolitego jest wieloczynnikowe i nie do końca wyjaśnione. W pierwszej kolejności warto poznać mechanizm powstawania łoju i cechy skóry łojotokowej.

Gruczoły łojowe pełnią rolę wydzielniczą - produkują lipidy (zwane potocznie łojem), a gdy zgromadzą go odpowiednią ilość (dojrzeją) - pękają i uwalniają swoją zawartość (sebum). Gruczoły łojowe wraz z mieszkiem włosowym pełnią wspólną jednostkę włosowo-łojową. To właśnie mięśnie przy mieszku kurcząc się pomagają sebum wydostać się na powierzchnię. Proces produkcji łoju i jego „podróży” na powierzchnię skóry trwa około tygodnia (z wiekiem ten proces trwa trochę dłużej). Wiedząc, ile czasu potrzebują gruczoły na odpowiedź na bodźce stymulujące produkcję łoju, łatwiej zrozumieć, dlaczego po weekendzie pełnym niezdrowych przekąsek, dopiero po kilku dniach doświadczamy nowych zmian trądzikowych lub nadmiernego przetłuszczania skóry.

Co wpływa na wydzielanie łoju?

• temperatura otoczenia (im wyższa, tym bardziej nasilone)
• wiek (szczególnie okres dojrzewania)
• płeć (u mężczyzn bardziej, u kobiet nasilone w drugiej fazie cyklu miesiączkowego)
• okolica ciała (więcej na twarzy, klatce piersiowej i w okolicy międzyłopatkowej)

Skóra tłusta, łojotokowa

Tłusta skóra pojawia się, gdy możemy zauważyć:

• jej szarożółte lub ziemiste zabarwienie,
• błyszczenie się skóry w tzw. strefie T (czoło, nos i broda),
• rozszerzone ujścia gruczołów łojowych (potocznie zwane porami),
• zaskórniki zamknięte (wypełnione sebum grudki) ,
• zaskórniki otwarte (czarne punkciki, będące utlenionym łojem widocznym w miejscu ujścia mieszka włosowego).

Łojotok, czyli nasilone wydzielanie łoju przez gruczoły łojowe, może być spowodowany wieloma czynnikami. Produkcja łoju jest zależna od różnych hormonów, szczególnie płciowych męskich (androgenów). Największą rolę odgrywa 5-alfa-dihydrotestosteron (DHT), powstający z testosteronu. Jest to przyczyna częstszego występowania trądziku u mężczyzn - androgeny występują też u kobiet, lecz w mniejszej ilości. Innymi hormonami wpływającymi na produkcję łoju są prolaktyna, insulina, adrenalina, hormony tarczycy, hormon wzrostu i hormon stresu, czyli kortyzol. Retinoidy i estrogeny (hormony płciowe żeńskie) zmniejszają produkcję sebum

Czym jest komedogeneza?

Komórki naskórka (keratynocyty) przemieszczają się z dolnych, żywych warstw ku powierzchni. Przechodząc do najbardziej powierzchownej części, stopniowo tracą swoją żywotność i stają się  zrogowaciałe, następnie złuszczają i są zastępowane przez kolejne.

Gdy te komórki w obrębie kanałów wyprowadzających gruczołów łojowych nadmiernie się proliferują (tworzą), dochodzi do nadmiernego zrogowacenia mieszka włosowego (który z gruczołem łojowym tworzy wspólną jednostkę włosowo-łojową). Jest to komedogeneza - proces niezapalny, zazwyczaj będący wstępem do powstawania trądziku.

W wyniku nadmiernej keratynizacji i nadmiernej produkcji łoju dochodzi do zablokowania ujścia mieszka włosowego i powstania mikrozaskórnika. Jest to prekursor zaskórników zamkniętych i otwartych, które wciąż są zmianami niezapalnymi. Z nich jednak moją rozwinąć się zmiany zapalne - grudki, krostki, guzki, cysty i nacieki, będące symptomami pełnoobjawowego trądziku pospolitego.

Dlaczego mam trądzik?

Powstawanie trądziku wiąże się z:

1. czynnikami genetycznymi - dziedziczone są skłonności do ciężkich postaci trądziku;
2. nadmierną aktywnością gruczołów łojowych i wpływem hormonów na nie;
3. zmianami w procesie keratynizacji mieszków włosowych - patrz: komedogeneza;
4. obecnością bakterii i grzybów w mieszku włosowym - szczególną rolę odgrywają bakterie Propionibacterium acnes (aktualnie nazywane Cutibacterium acnes) oraz lipofilny grzyb drożdżopodobny Pityrosporum ovale;
5. procesami immunologicznymi - w rejonie zmian zapalnych obecne są limfocyty T, które produkują substancje zapalne i przyciągają do tej okolicy inne komórki zapalenia.

Co zaostrza przebieg trądziku pospolitego? Czego unikać?

Na produkcję łoju i rozwój zmian trądzikowych wpływ ma wiele czynników:

• stres: wzmożona produkcja kortyzolu (hormonu stresu) nasila produkcję łoju;
• dieta: zwraca się uwagę na wpływ produktów pokarmowych z wysokim indeksem glikemicznym na nasilenie trądziku; przyjmowanie takich pokarmów podnosi poziom insuliny i czynników insulinopodobnych, a to prowadzi do wzmożonej syntezy androgenów i w efekcie zwiększonej produkcji sebum;
• palenie papierosów: istnieje udowodniona dodatnia zależność między nikotyną a nadmierną keratynizacją naskórka (patrz: komedogeneza);
• klimat: nadmiernie pocące się osoby ze zdiagnozowanym trądzikiem w gorącym wilgotnym klimacie doświadczają nasilenia zmian; ponadto w okresie letnim obserwuje się powstawanie grudek przymieszkowych po ekspozycji na słońce;
• nieodpowiednia pielęgnacja: niewłaściwe produkty do makijażu, nadmierne lub niedostateczne oczyszczenie/mycie skóry, stosowanie nieodpowiednich produktów do pielęgnacji;
• substancje potencjalnie komedogenne (sprzyjające powstawaniu zaskórników): parafina, wazelina, silikony, niektóre oleje naturalne, karagen, substancje zapachowe; niektóre substancje pomocnicze, stosowane do emulgowania i stabilizacji kosmetyków;
• związki syntetyczne: nasilać pojawianie się zmian trądzikowych mogą barwniki, puryny i węglowodory, związki z chlorem, bromem i jodem;

Jak mamy sobie radzić z trądzikiem? Przede wszystkim, zrozumieć jego podłoże i starać się wyeliminować czynniki predysponujące do powstawania zmian trądzikowych. Jeżeli z czystym sumieniem przyznamy, że robimy wszystko, co w naszej mocy, lecz zmiany wciąż występują, zasięgnijmy porady specjalisty. Dermatolodzy mogą przeprowadzić odpowiednie badania i zaproponować leczenie, a kosmetolodzy przeprowadzić zabiegi wyciszające stan zapalny i redukujące zmiany potrądzikowe, takie jak blizny i przebarwienia. Ponadto specjaliści doradzą w kwestii doboru właściwych produktów kosmetycznych i prawidłowej pielęgnacji domowej. Jeżeli problem trądziku jest dla nas uciążliwy i obniża jakość życia, nie wahajmy się prosić o pomoc.

Objawy trądziku pospolitego

Wykwit pierwotny: mikrozaskórnik (widoczny tylko pod mikroskopem)

↓

 zmiany niezapalne: zaskórnik zamknięty i otwarty (widoczne „gołym okiem”)

↓

zmiany zapalne: grudka, krosta, guz, cysta z przetoką, blizna

Materiały:

1. Szepietowski, J., Kapińska-Mrowiecka, M., Kaszuba, A., Langner, A., Placek, W., & Wolska, H. et al. (2012). Acne vulgaris: pathogenesis and treatment. Consensus of the Polish Dermatological Society. Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny, 99(6), 649-673.
2. Stringer T, Nagler A, Orlow SJ, Oza VS. Clinical evidence for washing and cleansers in acne vulgaris: a systematic review. J Dermatolog Treat. 2018 Nov;29(7):688-693. doi: 10.1080/09546634.2018.1442552.
3. Kosmetologia t. 1 Redakcja: Anna Kołodziejczak, PZWL 2022, s. 1121-127.
4. Tobiasz A, Nowicka D, Szepietowski JC. Acne Vulgaris—Novel Treatment Options and Factors Affecting Therapy Adherence: A Narrative Review. Journal of Clinical Medicine. 2022; 11(24):7535. https://doi.org/10.3390/jcm11247535